I Castlè

(introduzione) I castellani, quelli del “diavolo nelle budella”, rivivono in questo excursus fra mito, storia, leggende e cronaca, scritto in dialetto da Aldvìgh d’i Marièna (Lodovico Santandrea). Particolarmente importante la seconda parte dello scritto, che racconta vicende sconosciute ai più: i feroci scherzi fatti dai castellani ai forestieri (poveri turisti di passaggio!) e ai carabinieri e la fierissima rivalità con i faentini. Quante ne hanno buscate i faentini, andandosele anche un po’ incautamente a cercare! Perché i Castellani, quelli appunto del “diavolo nelle budella”, tendono generalmente a comportarsi bene, ma guai a chi li stuzzica, pesta loro i piedi o, peggio ancora, li offende tirando in ballo boccaccesche vicende di cui, semmai, parleremo un’altra volta (A.S.)

E noster Castèll u l’ha fundè i Bulgnis de mell tarsent e tant par cuntrastè i bandì che, arpugnè in t’i bosch atorna a la Via Emiglia, i asalteva tott quii chi paseva par la strè maestra.
Alora i costruè una bastèia un press a poch avsè a quèl chi ciameva “Passo delle Catene”, che srebb e Pont d’e Castèll, sol che i prem ch’i arspundè a la ciameda pr’avnì a populè e paes i fo propi lo’, i asaltadur da strè.
Cun i ènn Castèll e pasè sota a Ravena, pù sota a Zizarè Borgia par turnè incora sota a Bologna e e Senè Bulgnes, pr’aiutè e svilopp d’e paes, e mandè i sù abitent esènt da tass, dazi e gabèll fena a chè, arivè e Stet dla Cisa, e fò revuchè e benefizi, ma i Castlè i i aveva ciap talmènt gost che i cuntinuè a purtè in zir, in tal Merch, in Tuscana e nench fena a Roma, toti al mercanzei senza paghè una baioca d’dazi, infutendes d’e Pepa, di sù edèt e nenca di sù suldè, tant che acsè i nascè i Cuntrabandir d’Castèll ch’i era famus un pò dimpartòtt.
E un puteva manchè un Castlà in tla Banda d’e Pasadòr: un zert Domenico Zanelli, dett Zizarè, che, um cunteva mi mè, quand e deva fura d’in cà cun al pianèll, tott i saveva chl’andeva a rubè.
Cun d’i progenitur d’sta fata un gnè da maraviès se quii d’Castèl i è nè cun la ribigliò in te sanguv, tant che un gnè stè una guèra o una bataia d’e Risurgimènt cl’an eva vest imanch un Castlà a cumbater par l’Itaglia, fèna a la spediziò d’Vela Glori dov che, sora stantott garibaldè, òtt i era d’Castèll.
E acsè sota e pepa i Castlè i era biastmadur e magnapritt, sota a e Rè i era tott repubblichè e, pr’andè contra curènt, a Castèll ui era una gran masa d’anertich. E i fò propi i anertich che, par sprezi, la vzeglia d’Pentecost de nuvantatrè is infilè d’nott in San Franzesch par taiè e coll a la stetua dla Madona d’la Cunceziò, parò in l’aveva da taiè de tott, acsè la matèna dop is srebb gudù un mond a guardè al ciatèni che, avdend che la Madona la scuseva la testa in qua e in là, al srebb butedi in znocc rugend a e miracul. Sol che a quèl chl’aveva da taiè ui scapè la mà e e taiè d’posta, e alora, par nò mandè da mel e lavor, i ciapè la testa dla Madona e i la butè in t’e pozz drì a la cisa.
Un gnè quindi da maravièss se in tota la Rumagna is cnoss cun e dett “Quii d’Castèll i ha e gievel t’al budèll”.
I castlè, come tott i rumagnul, i è semper stè di gran scarzadùr, tant che Angiulita d’la Staziò, cun d’ieter burlò cumpagna a lò, l’aveva mess un fil dla curènt elettrica in t’e pisadùr dla staziò e av putì immazinè quèl che capiteva ai dsgraziè ch’i andeva a pisè .
D’nott, invezi, i castlè is divarteva a lighè una prè con e spegh ataca a la sbara d’ferr cla ligheva l’occ d’e portigh dnenz a la caserma dì carabignir, pù i suneva e campanèll e, quand che un carabignir us feva in tl’oss, da cl’eter cant dla Via Emiglia i i daseva la baia, acsè, par tinte d’ciapei, e purètt l’andeva regularmènt a cuzè cun la testa contra a la prè.
I castlè, ch s’i è semper stè dla bona zent, i n’ha mai avrù cmandè sora a inciò, ma guai se queicadò us è pruvè d’avnì a cmandei sora.
Cun i bulgnis ai ave semper avù un cumplèss d’superioritè, parchè lo is cred d’avnì a culunizèss, e invezi nò ai ciapè pr’e cul.
Fra al dò guèrr i bulgnis i scruvè e mèr e i dureva tota la stmana a magnè de pàn secch cun e latt, mo e sabet i faseva la sportla e, vers al nov, al dis dla sera, i parteva in bicicletta pr’andè a Remin.
Quand che i Castlè i sn’intaiè i i parparè l’acuglienza: is miteva d’vedeta e, quand che i avdeva arivè da luntàn i lòm a carburo dal biciclett, is arpugneva e, apèna che la cumitiva da e Borgh la s’infileva t’e Cors, i i daseva la baia: “Vèt al mèr Gigèn? – Vèt a magnèr al pass?” e puntualmènt queicadò dia cumitiva e bcheva e l’arspundeva: “A vegh a bus dal cul”, mo sobit us sinteva tla tlac, tla tlac, tla tlac, e i deva l’alerum “Occ che i Rumagna i ha butè i giud”.
Alora sti dsgraziè i tuleva fura al cucierì e pù is miteva a amasè al camer d’aria e, intant ch’i lavureva, slumbè da la fadiga, merz da e sudor e tott impurbiè, i Castlè dal elta i i svarseva adòss dal gran cadinèl d’acqua e pu, sudisfètt, i s’andeva a lett.
Cun i faintè ui è invezi smpèr steda dla ragna parchè a lò ui pis d’fè i sburò nench se cun nò i i hà sempr armèss.
Poch prema dl’ultma guerà i faintè i vens a Castel a teater in landò e is fè cnoser sobit parchè i tucheva e cul al donn e i faseva di cumplimènt tropp pis, mo i pisè fura da e bucalè quand che da e luzò is mitè a cantè: “A Castello a Castello Bolognese si va in treno si va in treno senza spese” e il capè sobit d’avela fata grosa quand ch’i avdè i castlè ch’i andeva fura d’e teater prema dla fèn dla rapresentaziò; parò i pinsè d’avela scampeda quand che, avnend fura, i avdè che in piaza un gn’era inciò.
Sol che da e Mulè dla Porta la Via Emiglia l’era blucheda, ì Castlè i stachè i cavèll dai landò e pù i dasè un busadùr d’bot che i faintè is lè arcurdè pr’un bel pèzz. Um cunteva Bruno Violani, cl’era dla partida, che e zingeva cun un curzè lergh do dida e che a ogni svincè e lasceva e segn in tla faza.
L’ultum fughett e fò l’instè de santadò quand che a e Torneo dell’amicizia, ch’us zugheva in t’e camp d’i Salesiè, una sera un lutadòr, un bascianazz d’piò d’dù meter e che geva bsè zent e vent chilo, e cminzè a ufender i castlè stènd in sdè tl’ultum gradè in elta dla tribona e e pruvucheva in cuntinuaziò, sol che l’aveva dlètt la sera sbaglieda parchè a un zert pont Tonino Tronconi e Mamini, che supieva come un tòr, is guardè tla faza e pù i s’amulè: us fè un spurbiàzz ch’un s’avdeva piò gnint e quand che la porbia l’as pusè e lutadòr l’aveva la faza come un gomber e i occ nigher. Alora, dop avel pistè, i ruzlè zò da la tribona.
Quest’ l’insegna che un bsogna tuchè e cul a la zghela e che ai Castlè l’è mei nò muntei s’i pì.

Aldvìgh d’i Marièna
25 Aprile 2004

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *